هم به معنای محل قتل است، هم کتابی که درباره شرح قتل حسین بن علی‏ «ع‏» و واقعه‏کربلا نوشته شده باشد.به نقل دهخدا: جایی و زمینی که کسی در آنجا کشته شده باشد.البته به معنای جایی و عضوی از بدن نیز گفته که اگر تیر یا تیغی بر آنجا وارد آید، سبب قتل شخص می‏شود.
(لغت‏نامه دهخدا) به انگیزه زنده نگهداشتن یاد حادثه عاشورا و شهدای کربلا، از صدر اسلام تاکنون، همواره کتابهایی بعنوان‏ «مقتل‏» نوشته شده و می‏شود.شیخ آقا بزرگ‏ تهرانی بیش از هفتاد کتاب را با همین عنوان نام می‏برد که به حادثه کربلا مربوط می‏شود[1] و «مقتل‏» اصبغ بن نباته (از یاران علی علیه السلام) را اولین مقتلی می‏داند که نگاشته شده‏است.[2] نام برخی از مقتلهای معروف از این قرار است (البته آنها که عنوان‏ «مقتل‏» دارد):
«مقاتل الطالبیین‏»: نوشته ابوالفرج اصفهانی (م 356) که در شرح حال و ذکر اسامی ‏شهدای فرزندان ابو طالب است.این کتاب به فارسی نیز ترجمه شده است.[3] .
«مقتل ابی مخنف‏»: نوشته لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف، معروف به ابو مخنف که‏ درباره حوادث عاشوراست.این کتاب نیز به فارسی ترجمه شده است.اخیرا با نام‏ «مقتل ‏الحسین و مصرع اهل بیته و اصحابه فی کربلا» در 230 صفحه توسط مؤسسة الوفاء چاپ ‏شده است.
«مقتل خوارزمی‏»: متن تاریخی مربوط به حوادث کربلاست، در دو جزء که توسط موفق بن احمد مکی خوارزمی (م 568) تالیف شده و اغلب مطالبش را از تاریخ ‏ابن اعثم (م 314) نقل کرده است.
«مقتل الحسین‏»: عبد الرزاق المقرم (م 1391 ق در نجف) که درباره نهضت ‏حسینی ‏است و وقایع کربلا از خروج امام حسین‏ «ع‏» از مدینه تا حوادث پس از عاشورا را دربر دارد.کتابهای مقتل دیگری هم معروف است، همچون: نفس المهموم، لهوف، منهاج الدموع، العیون العبری، مثیر الاحزان، روضة الشهدا، اسرار الشهادة، منتهی الآمال، بحار الانوار، ج 45 و... .


پی نوشتها:
[1] الذریعه، ج 22، ص 21 به بعد.همچنین در کتاب‏ «نگرشی به مرثیه‏سرایی در ایران‏» عبد الرضا افسری کرمانی، ص 137، بیش از شصت کتاب شعر و به نثر عنوان‏ «مقتل‏» را با نام گردآورندگان آنها آورده است.
[2] همان، ص 23، شماره 5838.
[3] «سرگذشت‏ کشته‏شدگان از فرزندان ابوطالب‏» سید هاشم رسولی محلاتی.